Кыргызстандын электр энергетикасынын өнүгүү тарыхы
1893-жылдан 1931-жылга чейин
1893-ж. |
Кара-Дарыя дарыясында суу ченегич орнотулган, гидроэнергетикалык ресурстар изилдене баштаган. |
1896-ж. |
Нарын дарыясында Үч-Коргон каналында суу ченегич орнотулган. |
1908-ж. |
Талас дарыясында Александровка айылынын жанында суу ченегич орнотулган. |
1909-ж. |
8-майда Сох дарыясында суу ченегич орнотулган. 6-сентябрда Чу дарыясында Ново-Георгивка айылынын жанында суу ченегич орнотулган. |
1910-ж. |
Россия Империясынын жерди пайдалануу Башкы башкармалыгы инженер В.А.Васильевдин жетекчилиги алдында Чу дарыясынын жер, суу жана энергетикалык ресурстарды пайдалануу боюнча биринчи долбоорлук-иликтөөчү партия жөнөтүлгөн. |
1911-ж. |
Чүй өрөөнүнүн сугат схемасын долборлоо башталган. |
1912-ж. |
Кара-Балта жана Ысык-Ата дарыяларында гидрометриялык байкоолор башталган. |
1913-ж. |
Кыргызстанга жер кыртыштарын жакшыртуу бөлүмү тарабынан инженер И.Г.Александров жетектеген экспедиция жөнөтүлгөн. Бул топ Нарын дарыясынын жогору жагында суу сактагыч куруу, гидроэлектро энергиясын иштеп чыгуу боюнча техникалык кубаттулукту аныктоо болгон. Кызылкыя кенинде биринчи жылуулук электростанция курулган. “Танге” жана “Мантель” станциясында 245 л.с жана 121 кВт кубаттуулуктагы генератор онотулган. Ош шаарынын Яккалик эски шаарчанын районунда биринчи гидроэлектростанция ишке берилген. Инженер В.А. Васильев суу ресурстарын сугатта жана гидроэнергетикада пайдалануу боюнча комплекстик схеманы даярдаган. Бул схема боюнча 4000 л.с. кубаттуулуктагы Атбашы жана 35000 л.с. кубаттулуктагы Джеларгы ГЭС курула баштаган. Ош, Фрунзе, Пржевальск шаарларында жылуулук электрстанциялар курулган. |
1914-ж. |
Пишкек шаарында 16,5 кВт кубаттуулуктагы дизелдик электростанция ишке берилген. Каракол шаарында 7,5 кВт кубаттулуктагы дизелдик электростанция ишке берилген. Ош шаарында эски шаардын аймагында экинчи гидроэлектростанция курула баштаган. ГЭСте гидротурбина, 55 жана 10 кВт кубаттулуктагы эки генератор орнотулган. Инженер Кузнецов Нарын дарыясын Үчкоргон айылында изилдеп 50000 л.с кубаттуулуктагы ГЭС куруу боюнча долбоор түзүлгөн.
|
1915-ж. |
Кызылкыя жылуулук станция реконструкцияланган. Инженер В.А. Васильевдин жетекчилиги алдында Атбашы ГЭС курула баштаган. |
1916-ж. |
Атбашы каналында кичи Аламедин ГЭС куруу башталган. |
1918-ж. |
РСФСР Совнаркомунун декрети менен Түркестанда ирригациялык башкармалык түзүлгөн. Март айында Кызыл-Кыя кенинде электростанция улутташтырылган. |
1919-ж. |
1-январда Ош ГЭС улутташтырылган. |
1920-ж. |
21-февралда Россия электрлештирүү боюнча башкы план үстүндө Г.К. Ризенкампфом башында турган Туркестандык топ да иштеген. И.Г. Александров башкы инженер электрлештирүү башкы планына Кыргызстандагы дарыяларга ГЭСтерди куруу маселеси киргизген. 22-декабрда Бүткүл россиялык Кеңештин VIII сьездинде Атбашы, Үчкоргон, Желарык жана Сох ГЭСтерин куруу планын колдогон. Сүлүктү кенинде дизелдик электростанция - буу машинанын кубаттуулугу 142 кВт жана 76 кВт кубаттуулуктагы эки генератор менен ишке киргизилген. |
1921-ж. |
16-июнда Ош гидроэлектростанциялар коммуналдык чарбага башкарууга берилген. 1-сентябрда Туркестан экономикалык техникалык кеңеште Туркестан республикасын электрлештирүү боюнча атайын комиссия түзүлгөн. Пржевальск шаарында кубаттуулугу 6 л.с жана 10 л.с кубаттуулуктагы эки генератору менен локомобиль алынып келинген. |
1922-ж. |
Жыл башында Туркестан Республикасынын ЦИК жана СНК Чу дарыясындагы курулуштар боюнча жумуштар Туркестан Республикасынын башкы суу чарбасына өткөрүп берүү каралган. |
1923-ж. |
Ноябрь айында КАО Революциялык Комитетинин жыйынында Пишпек шаарын электрлештирүү маселеси каралган. Кызыл-Кыя кенинде электр энергиясы көчөлөрдү жарыктандыруу үчүн колдоно башташкан. |
1924-ж. |
Кирводхоз республикалык суу чарбасы түзүлгөн, ага Аламедин ГЭСти куруу милдети коюлган. (учурда ал кичи Аламедин ГЭС деп аталат) |
1925-ж. |
Пишпек шаарында июль айында «Прогресс» кинотеатры алдында кубаттуулугу 16 л.с. болгон дизелдик электростанция ишке берилген. Сентябрь айында «Интергельпо» кооперативинде «Брюно» кубаттулугу 12 кВт. болгон дизелдик тутуму менен электростанция ишке берилген. Ош ГЭС-1де 10 кВт экинчи генератор орнотулган. Жалал-Абад тегирменинде кубаттулугу 45 л.с жана 25 кВт кубаттулуктагы генератору менен «Атлас» дизелдик маркадагы электростанция ишке берилген. |
1926-ж. |
1-июнда Аламедин ГЭСте курулуш кайрадан башталган. Август айында Ош трест негизделген, курамына гидроэлектростанция кирген. 31-ноябрда Жалал-Абад трест курамына тегирмендин электрстанциясы киргизилген. Декабрь айында 26 кВт кубаттуулуктагы Карасуу жибек заводунда дизелдик электростанциянын курулушу аяктаган. Фрунзе шаардык электростанция Кирчарбатресттин курамына берилген. |
1927-ж. |
18-мартта "СредазЭКОСО" президиумунун Кызыл-Кыяда электрстанция куруу боюнча токтом кабыл алынган. Апрель айында Ош ГЭС-1де 55 кВт кубаттулуктагы үчүнчү гидроагрегат орнотулган. «Интергельпо» кооперативинде нооту фабрикасында 80 л.с генератордук токтун кубаттуулугу 50 кВт түзгөн генератордук дизел орнотулган. 10-майда «Аламедин ГЭС куруу боюнча» токтом кабыл алынган. 5-июлда Кыргыз АССРнин Совнаркому Аламедин ГЭС курулушун Наркомпромторгго өктөрүп берүү боюнча токтом кабыл алган. Ноябрь айында Фрунзе шаардык электростанцияда 35 л.с кубаттуулуктагы экинчи дизелдик агрегат орнотулган. |
1928-ж. |
15-майда ОШ ГЭС горсоветтин карамагына өткөн. Кызыл-Кыя кенинде толугу менен электростанция калыбына келтирилген. 18-ноябрда Кыргыз АССРнин Совнаркомунун чечими менен Фрунзе шаарында дизелдик электростанция куруу чечми кабыл алынган. Биринчи беш жылдыкта электирлештирүү боюнча план кабыл алынган. Ташкент шаарында САОГИДЭП И.Г. Александровдун жетекчилиги алдында Борбор Азияны электирлештирүү боюнча Башкы схеманы иштеп чыгууда өлкөнүн гидроресурстарын пайдалануу маселесине көңүл бурулган. 26-декабрда Аламедин ГЭСте 205 кВт кубаттулуктагы гидроагрегат ишке берилген. |
1929-ж. |
19-январда Кыргыз АССРнин Наркомпромторгдун буйругу менен Оро Азияны электрлештирүү боюнча план иштелип чыккан. 3-июлда өкмөттүк комиссия Аламедин ГЭСти ишке берилген. 26-августта 100 л.с кубаттулугу менен +згөн ГЭСти куруу боюнча чечим кабыл алынган. Жалал-Абад шаарында кубаттулугу 75 л.с жана кубаттулугу 35 кВт болгон жылуулук электростанция ишке берилген. Айыл жергесинде эки чакан гидроэлектростанция ишке берилген: Водно Кировское айылында 55 кВт кубаттулуктагы кыймылдаткычы жана 6 кВт кубаттулуктагы генератору менен, дагы Фрунзе районунун Уч-Коргон айылында 38 кВт кубаттулуктагы кыймылдаткычы жана 22,5 кВт кубаттулугу менен генератор. |
1930-ж. |
Январь айында Нарында 18 кВт кубаттуулуктагы жылуулук электростанция ишке берилген. 9-апрелде Фрунзе шаарында дизелдикэлектростанциянын пайдубалы түптөлгөн САОГИДЭП Орто Азия аймагын электирлештирүү башкы планы иштелип бүткөн, ага ылайык Нарын, Чаткал, Чу, АК-Буура, Кара-Дарыя дарыяларында гидроэлектрстанцияларды куруу каралган. Кызыл-Кыя, Сүлүктү кендеринде убактылуу буутурбиналык электростанциялардын курулушу аяктаган. Өзгөн районун Янги-Кевек айылында жана Ош районунун Кашгар-Кишлак айылында биринчи электростанциялар курулган. «Ыссык-Ата» жана «Жети Өгүз» курортторунда 7 жана 36 кВт кубаттулуктагы электростанциялар орнотулган жана Койсарада 18 кВт. |
1931-ж. |
1-апрелде Фрунзе ш. ДЭС_1 дизелдик электростанция ишке берилген, анда эки дизелдик «Ман» тутут орнотулган, кубаттулуктары 232 кВт түзгөн. 13,2 кВ чыңалуудагы узундугу 1 км болгон жогорку чыңалуудагы электр чубалгы ишке берилген, ал Аламедин ГЭС менен Фрунзе ДЭС-1ди паралледдик иштегенге бириккен. 2-июлда ССР ВСН №456 жжана 25-июлдагы СССр СТОнун №856 токтому менен Фрунзе шаарында экинчи дизелдик станция (ДЭС-2) куруу чечими кабыл алынып, ушул эле айда курулуш иштери старт алган. Пржевальск шаарында сыразаводдо 45 л.с кубаттулуктагы гидроэлектростанция ишке берилген. Канттагы кант заводу жергиликтүү ЖЭБте 750 кВт кубаттуулуктагы 525 В чыңалуудагы биринчи жылуулук агрегат ишке берилге.. Талас областынын Дмитриевка айылындагы комбинатта 60 кВТ кубаттулуктагы электростанция ишке берилген. Декабрь айында Ош ГЭС-1де 25 кВт кубаттулуктагы төртүнчү генератор орнотулган. |
![]() |
Байланыш дарегибиз:
720070, Бишкек ш., Жибек-Жолу пр., 326
+996 (312) 66-10-01 (кабылдама)
+996 (312) 66-16-09 (факс)
+996 (312) 67-03-35 (басма сөз кызматы)
Биздин карта